Aut. Joanna Grochowska, Wiceprezeska i psycholożka Fundacji SYNAPSIS
Wciąż niewiele wiemy o tym, kiedy ostatecznie zostanie w Polsce wdrożona klasyfikacja ICD-11. Tłumaczenie, choć gotowe, nie jest jeszcze ogólnie dostępne. Wiemy jednak, że do wdrożenia klasyfikacji trzeba się dobrze przygotować, bo jej wejście w życie oznacza ogromną zmianę. Warto przy tym pamiętać, że klasyfikacja ICD-11 dotyczy szeroko rozumianych problemów zdrowia człowieka, nie tylko zaburzeń psychicznych. Stosują ją nie tylko lekarze czy psycholodzy, ale także wielu innych specjalistów zajmujących się zdrowiem, wykorzystując ją do obserwowania i raportowania m.in. przyczyn chorób, częstości ich występowania, przygotowywania programów profilaktycznych itp.
Zatem dlaczego ICD-11 to taka ogromna zmiana? Żeby odpowiedzieć na to pytanie trzeba sobie uświadomić, że poprzednia i wciąż obowiązująca w Polsce wersja, czyli ICD-10 została opublikowana na początku lat 90. poprzedniego stulecia. To już ponad trzydzieści lat, w ciągu których nasza wiedza o zdrowiu człowieka ogromnie się zmieniła i konieczne stało się wprowadzenie wielu zmian. Opracowując nową klasyfikację Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) starała się uwzględnić aktualny stan wiedzy. Pamiętajmy, że nawet klasyfikacja DSM-5, mimo że od jej ogłoszenia minęło dopiero nieco ponad dziesięć lat, nie uwzględnia już aktualnej wiedzy o zaburzeniach psychicznych, a przecież ICD-11 to nie tylko zaburzenia psychiczne, ale również inne choroby i problemy zdrowotne.
Wprowadzenie klasyfikacji ICD-11 zmieni podejście do stawiania rozpoznania, a co za tym idzie, planowania odpowiedniego postępowania, w zależności od problemu leczenia i terapii. Spektrum autyzmu jest tu uwzględnione w części dotyczącej zaburzeń psychicznych, w rozdziale 6 obejmującym m.in. zaburzenia neurorozwojowe. Potwierdza się więc to, o czym mówimy od dawna – że autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym o podłożu genetycznym. Odnoszę się tu do klasyfikacji ICD-11, więc nie będę ustosunkowywać się do tego, czy spektrum autyzmu jest zaburzeniem czy stanem. Zgodnie z terminologią przyjętą w ICD-11 spektrum autyzmu należy do grupy zaburzeń neurorozwojowych, podobnie jak zaburzenia rozwoju intelektualnego.
Na uwagę zasługuje zmiana nazewnictwa – w nowej klasyfikacji nie mówimy nareszcie o autyzmie, zespole Aspergera czy innych całościowych zaburzeniach rozwojowych nieokreślonych, tylko o spektrum autyzmu. Nie mówimy też o upośledzeniu umysłowym, a o zaburzeniu rozwoju intelektualnego. I to też jest ogromna zmiana, bo niektóre używane wcześniej pojęcia są po prostu przestarzałe i słusznie źle odbierane.
Kolejną, bardzo istotną zmianą z punktu widzenia osób w spektrum autyzmu, jest możliwość współdiagnozowania wielu problemów zdrowotnych, czyli całościowe podejście do pacjenta. W ICD-10 formalnie nie było możliwości diagnozowania np. ADHD u osób mających rozpoznanie z grupy CZR. Oczywiście klinicyści postępowali tak od wielu lat, ale dopiero teraz wynika to wprost z podejścia prezentowanego w nowej klasyfikacji.
Poza tym, w odniesieniu do osób w spektrum autyzmu ICD-11 uwzględnia w kryteriach stawiania rozpoznania, czy dana osoba posługuje się językiem i w jakim stopniu oraz czy jest w normie intelektualnej lub może niepełnosprawna intelektualnie. Mamy tu do dyspozycji różne kody rozpoznania, co w praktyce powinno ułatwić planowanie odpowiedniej pomocy i wsparcia.
W obszarze szeroko pojętego zdrowia psychicznego inaczej będziemy rozumieć zaburzenia nastroju, zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne, ADHD i inne problemy, które często współwystępują ze spektrum autyzmu. Zmian tych jest znacznie więcej, tu wspomniałam tylko o kilku.
Patrząc na całość klasyfikacji można zaryzykować stwierdzenie, że jest ona zmianą filozofii w myśleniu o ludzkim zdrowiu. Zasadza się na całościowym patrzeniu na człowieka, zarówno w zakresie jego zdrowia fizycznego, jak i potrzeb psychicznych. Uwzględnia kontekst zdrowotny w połączeniu z kontekstem społeczno-kulturowym i to jest szalenie ciekawe i innowacyjne.
W trakcie marcowej konferencji „Autyzm – Zdejmijmy maski” skupimy się na praktycznych aspektach stosowania klasyfikacji w diagnozie, terapii, szkole. Dlatego warto podkreślić, że wystąpienie dr Kirstin Greaves-Lord pt. Nowa autystyczna rzeczywistość, czyli jak wyglądają i działają kryteria ICD-11 nie będzie skierowane wyłącznie do diagnostów, ale do bardzo szerokiej grupy specjalistów oraz środowiska osób autystycznych. Dr Greaves-Lord pomoże nam w praktycznym poznaniu, zrozumieniu i wykorzystaniu wiedzy, którą daje ICD-11.
Zarejestruj się i weź udział w konferencji szkoleniowej Fundacji SYNAPSIS (22 marca 2024 r.).
