W dzisiejszych czasach w szkołach ogólnodostępnych istnieje duża potrzeba prowadzenia zajęć specjalistycznych z dziećmi i młodzieżą ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym w spektrum autyzmu. Jednym z nich są zajęcia rewalidacyjne. Jest to szczególny rodzaj zajęć, a ich specyfika w dużej mierze wynika z indywidualnych potrzeb ucznia.
Zgodnie z przepisami oświatowymi służą one przede wszystkim rozwojowi umiejętności społ
ecznych, w tym komunikacyjnych ucznia. Praktyka pokazuje, że mają one charakter wielopłaszczyznowy i są dostosowane do indywidualnych, bieżących potrzeb ucznia, wzmacniając jego mocne strony i usprawniając słabsze. Mają również charakter terapeutyczny i wspomagają rozwój dziecka.
Podstawowym dokumentem, w oparciu o który przystępuje się do pracy na zajęciach rewalidacyjnych, jest orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną. Szczegółowe wskazówki znaleźć można w punkcie 2., który dotyczy zaleceń, gdzie określone są cele rozwojowe i terapeutyczne tych zajęć. Zwykle widnieją tam rekomendacje wskazujące na konieczność podjęcia z uczniem pracy w zakresie kompetencji społecznych i poznawczych, jego zachowania, w tym znajomości obowiązujących norm i zasad funkcjonowania w grupie rówieśniczej oraz w relacji z osobami dorosłymi. Inne zapisy mogą dotyczyć nauki umiejętności walki ze stresem, sposobów radzenia sobie z trudnościami, rozwoju językowego, wyrównywania szans edukacyjnych, itp. Obszary zaleceń zależą od potrzeb dziecka.
Szeroki zakres działań rewalidacyjnych skłania nauczycieli do poszukiwania rozwiązań, metod pracy oraz środków dydaktycznych, które byłyby pomocne, ale i atrakcyjne dla młodego odbiorcy. Z tego powodu chętnie korzystają z zasobów dostępnych w Internecie. Z drugiej strony warto reagować na bieżące potrzeby ucznia i, w oparciu o uznane w środowisku przykłady[1], konstruować własne pomoce.
Przykładem niech będzie tekst, który powstał w odpowiedzi na problem uczennicy z zespołem Aspergera, która nie umiała efektywnie się uczyć. W oparciu o jej potrzeby, wiedzę o dziewczynce oraz znając specyfikę funkcjonowania osób w spektrum autyzmu i zasady tworzenia tekstów dla tych osób, stworzyłam dla niej następujące wskazówki:
Narzędzie do pracy z uczniem w trakcie zajęć rewalidacyjnych
Co mogę zrobić, gdy mam problem ze skupieniem uwagi i rozwiązaniem zadania?
- Gdy nie umiem zrobić zadania, przechodzę do następnego.
- Gdy się pomylę, nic się nie stanie.
- Gdy się pomylę, zrobię kilka minut przerwy i spróbuję jeszcze raz.
- Gdy mam bardzo duży problem, napiszę do Oliwii (koleżanka uczennicy – przyp. autorki) z prośbą o pomoc.
- Mogę sprawdzić, jak to zadanie jest rozwiązane w Internecie i po kilku godzinach wrócić do zadania i spróbować samodzielnie je rozwiązać.
- Odpocznę od ekranu – wstanę, otworzę okno lub nawet wyjdę na dwór lub zjem orzecha.
- W nagrodę za wykonanie dobrze 5 zadań mogę pograć w ulubioną grę.
Jak widać, szczególnie ważna przy tworzeniu tego typu tekstu okazuje się wiedza o uczniu. W tym przypadku z pomocą przyszła sama uczennica, która szczerze opowiedziała nauczycielowi nie tylko o swoich trudnościach, ale i o tym, co przynosi jej ulgę i pozwala rozładować negatywne emocje i napięcie. Nauczyciel musi być jednak być świadomy specyfiki funkcjonowania uczniów w spektrum autyzmu, którzy mogą mieć problem z planowaniem i organizacją własnej pracy, cierpliwością, koncentracją oraz motywacją. Często nie potrafią dać sobie przyzwolenia na popełnianie błędów albo nie potrafią poprosić o pomoc. Nauczyciel powinien też znać sposoby właściwego redagowania tekstów dla uczniów w spektrum autyzmu, tak aby były one dla nich przystępne i zrozumiałe.
Tak przygotowana pomoc dydaktyczna może być nie tylko współtworzona przez nauczyciela i ucznia podczas zajęć rewalidacyjnych, ale jest dowodem na ich zindywidualizowany charakter. Można by je nazwać zajęciami spersonalizowanymi, gdyż są silnie ukierunkowane na potrzeby danego ucznia, co wydaje się zgodne z założeniami edukacji włączającej akcentującej indywidualne traktowanie każdego ucznia ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.
dr Iwona Skrzypczyk-Gałkowska
Chcesz poznać więcej technik pracy z uczniem w spektrum autymu? Zapisz się na szkolenie: Zajęcia rewalidacyjne dla uczniów w spektrum autyzmu w szkole ogólnodostępnej.
Bibliografia:
- Faherty C., Autyzm… Co to dla mnie znaczy, Podręcznik z ćwiczeniami dla dzieci i dorosłych ze spektrum autyzmu, przekł. J. Bilmin-Odrowąż, Kraków 2016.
- Notbohn E., Zysk V, 1001 porad dla rodziców i terapeutów dzieci z autyzmem i zespołem Aspergera, Kraków 2020.
- Skrzypczyk-Gałkowska I., Teoretyczne podstawy rewalidacji a zajęcia rewalidacyjne dla uczniów z zespołem Aspergera w szkole ponadpodstawowej ogólnodostępnej, „Kwartalnik Pedagogiczny” tom 69, nr 1 (271), s. 63-78