Wizyta w przychodni, badania lub pobyt w szpitalu mogą być źródłem dużego stresu zarówno dla dzieci w spektrum autyzmu, jak i ich rodziców. Kontakt fizyczny i dyskomfort związany z badaniami lub zabiegiem mogą potęgować stres, a konieczność przebywania w nowym, nieznanym otoczeniu, o nietypowym oświetleniu lub specyficznym zapachu, bywa przytłaczająca. W efekcie każda wizyta w placówce medycznej może stanowić ogromne wyzwanie emocjonalne, dlatego warto skorzystać ze sprawdzonych metod, które mogą pomóc w takiej sytuacji.
Przygotowanie do wizyty
Aby zmniejszyć stres związany z wizytą w przychodni lub szpitalu, warto w przystępny sposób wyjaśnić dziecku, co je czeka.
- Omów cel wizyty – wyjaśnij dziecku, dlaczego idzie do lekarza. Jeśli to możliwe, zapewnij, że będziesz przy nim przez cały czas;
- Przybliż specyfikę miejsca – opowiedz o przychodni lub szpitalu jako o miejscu,
w którym ludzie dbają o zdrowie. Wytłumacz rolę lekarzy i pielęgniarek oraz opowiedz o badaniach, jakie będą przeprowadzane; - Korzystaj z książek i zabawy – wspólne czytanie o wizycie w przychodni lub szpitalu, zabawa w odgrywanie scenek u lekarza lub konkretnego badania pomogą w oswajaniu trudnych czynności takich jak na przykład pobieranie krwi;
- Rysuj – wspólne tworzenie komiksu lub historyjki obrazkowej opowiadającej
o tym, co ma się wydarzyć; - Zachęć dziecko do wyboru ulubionych przedmiotów i zabawek, które pomagają obniżyć napięcie i zapakuj je do specjalnego plecaka, który zabierzecie ze sobą. Mogą to być, np.: ulubiona maskotka, gryzak, gniotki, bańki mydlane, butelki sensoryczne, spinner itp.
Planowanie i wsparcie w zrozumieniu nadchodzących wydarzeń
Przed planowaną wizytą opowiedz dziecku o przebiegu wydarzenia. W tym celu stwórz plan przedstawiający kolejne czynności, od momentu wejścia do placówki medycznej aż po powrót do domu. Możesz wykorzystać pomoce wizualne, np. zdjęcia czy piktogramy. Plan pomoże dziecku zrozumieć, co się będzie działo.
Jeżeli Twoje dziecko korzysta z indywidualnego narzędzia wspomagającego komunikację, możesz przygotować dla niego tablice ze słownictwem związanym z wizytą u lekarza, badaniem lub operacją. Możesz wykorzystać je w trakcie zabawy w domu w celu przygotowania go do wizyty lub do tworzenia planu wydarzania.
Pomocne znaki graficzne możesz znaleźć również na stronie: https://zdrowiedostepne.synapsis.org.pl/. Poniżej kilka przykładów:
 |
 |
 |
 |
 |
| Pielęgniarka/Pielęgniarz | Pobrać krew | Badanie gardła | Mierzenie temperatury | Recepta |
Zadbanie o przyjazną atmosferę podczas badania i przygotowanie personelu
Planując wizytę lekarską, badanie lub pobyt w szpitalu, warto poinformować personel medyczny o tym, że Twoje dziecko jest w spektrum autyzmu. Wpływ na to, czy dziecko podejmie współpracę z personelem mogą mieć jego wcześniejsze doświadczenia, dlatego aby zapobiec skrajnym reakcjom emocjonalnym warto ustalić zasady postępowania z dzieckiem oraz konkretny plan działań.
Warto, aby osoba, która będzie przeprowadzała badanie miała czas na spokojne zapoznanie się z dzieckiem. Dla dzieci z wysokim poziomem lęku konieczne może być wprowadzenie krótkich odwiedzin w przychodni lub gabinecie w celu budowania pozytywnych doświadczeń i skojarzeń zarówno z miejscem, jak i personelem placówki.
Dla zbudowania relacji dziecka z personelem kluczowe znaczenie będzie miało wcześniejsze poinformowanie o tym w jaki sposób dziecko komunikuje się i co pomaga mu w zrozumieniu poleceń i oczekiwań ze strony osób dorosłych.
Jeśli Twoje dziecko korzysta z narzędzi wspomagających komunikację, pamiętaj, aby zabrać je ze sobą. Wyjaśnij w jaki sposób dziecko korzysta z narzędzia, np. czy wskazuje symbole, podaje znaki itp. Z drugiej strony, możesz pokazać personelowi jak informować dziecko o wykonywanych czynnościach medycznych z użyciem tego narzędzia.
Jeżeli istnieje taka możliwość, warto przekazać materiały edukacyjne na temat funkcjonowania dzieci w spektrum autyzmu. Fundacja SYNAPSIS przygotowała informator dla pracowników służby zdrowia, który może być cennym źródłem wskazówek dotyczących dostosowania warunków wizyty. Publikację można znaleźć pod adresem: Pakiet informacyjny dla pracowników służby zdrowia.
Uwzględnienie wrażliwości sensorycznej dziecka
Pośpiech, gwałtowne reakcje i podniesiony ton głosu osób z personelu medycznego mogą powodować u dziecka silny stres, dlatego szczególnie ważne jest poinformowanie o potrzebach a także trudnościach sensorycznych, które mogą mieć wpływ na przebieg wizyty lub badani w tym wrażliwość na dźwięki, ton głosu, zapach, oświetlenie, próg bólu czy ubiór personelu itp.
Przed wizytą dowiedz się czy przychodnia dysponuje osobnym przyjaznym sensorycznie pomieszczeniem, w którym dziecko będzie się mogło przygotować do wizyty lub wyciszyć się i dojść do siebie po badaniu.
Jeśli czynności medyczne mogą wiązać się z bólem lub dyskomfortem, nie ukrywaj tego przed dzieckiem. Zastanów się, co może mu pomóc. Uprzedź personel i opowiedz o tym, jak dziecko zachowuje się, gdy się boi i co może pomóc w uspokojeniu. Ważne jest, aby w przypadku, gdy wykonanie zabiegu nie powiedzie się, nie okazywać rozczarowania lub złości przy dziecku, a docenić jego starania.
Pamiętaj, że nie powinno doprowadzać się do pobudzenia, które skutkuje agresją u dziecka ani wykonywać badań na siłę. Jeżeli dziecko krzyczy i się wyrywa, to nawet jeśli uda się doprowadzić zabieg do końca, negatywne skojarzenia zbudowane na bazie pamięci emocjonalnej mogą uniemożliwić przeprowadzenie zabiegów w przyszłości. W niektórych sytuacjach może być tak, że będziesz poproszony o przytrzymanie dziecka, ale zawsze powinno odbywać się to w sposób bezpieczny i komfortowy.
Minimalizowanie stresu i przewidywalność
Długie oczekiwanie na wizytę w poczekalni może być trudne dla dziecka w spektrum autyzmu. Jeśli to możliwe, poproś o umówienie wizyty na konkretną godzinę, aby skrócić czas oczekiwania, np. jako pierwszego lub ostatniego pacjenta. Warto również określić czas trwania badania lub poszczególnych czynności medycznych, co zwiększy poczucie przewidywalności i bezpieczeństwa. Możesz w tym celu wykorzystać wizualny timer lub klepsydrę.
Udzielanie wsparcia podczas wizyty
Dzieci doskonale wyczuwają stres i napięcie u rodzica, dlatego staraj się zadbać o swój dobrostan, aby wspierać dziecko w regulowaniu emocji. Im lepiej przygotujesz siebie i dziecko, tym łatwiej możecie przez to przejść. Staraj się mówić spokojnie, używaj krótkich i konkretnych zdań. Dzieci potrzebują nazwania tego, co się z nimi dzieje, ich emocji i potrzeb, np.:
– „Wiem, że się boisz”,
– „Widzę, że jest Ci trudno”,
– „Jestem tu z Tobą”,
– „Boli Cię…”.
Zauważajmy i doceniajmy te momenty, gdy dzieci współpracują, starają się, pozwalają na zabiegi, choć wymaga to od nich dużo wysiłku.
Książki, które mogą pomóc w rozmowie z dzieckiem o wizycie w przychodni lub szpitalu:
– „Tosia i Julek idą do lekarza”, M. Boćko-Mysiorska,
– „Poznajemy szpital”, A. Erne,
– „Pucio u lekarza”, M. Galewska-Kustra,
– „Kicia Kocia jest chora”, A. Głowińska,
– „Ania i Maks idą do lekarza”, S. Hämmerle,
– „Kuba i Buba w szpitalu, czyli przewodnik po prawach dziecka”, G. Kasdepke,
– „Zuzia w szpitalu”, L. Schneider,
– „Czy to boli?”, M. Sieradzan.
Autorka: Aleksandra Duszczyk – pedagożka specjalna, arteterapeutka. Ma wieloletnie doświadczenie w diagnostyce i terapii dzieci, młodzieży oraz dorosłych osób w spektrum autyzmu.